Μετά την αστραπιαία προέλαση των ανταρτών που κατέλαβαν τη Δαμασκό και ανάγκασαν τον ισχυρό άνδρα της Συρίας Μπασάρ Άσαντ να δραπετεύσει, ο κόσμος προσπαθεί να κατανοήσει την τελευταία δραματική σύγκρουση στη Μέση Ανατολή και τις συνέπειές της.
Ακολουθούν οι πιθανοί νικητές και χαμένοι από την πτώση του Άσαντ.
Νικητές
Συρία (ίσως)
Ο συριακός λαός έχει υπομείνει έναν 13ετή, πολύπλευρο εμφύλιο πόλεμο και σχεδόν μισό αιώνα βάναυσης διακυβέρνησης από την οικογένεια Άσαντ, που εφάρμοσε λογοκρισία, κρατική τρομοκρατία, μαζικές απελάσεις, χημικό πόλεμο και σφαγές για να διατηρήσει την εξουσία. Ο πόλεμος, υπολογίζεται ότι έχει στοιχίσει τη ζωή σε 470.000 έως 600.000 ανθρώπους, καθιστώντας τον τη δεύτερη πιο θανατηφόρα σύγκρουση του 21ου αιώνα μετά τον Δεύτερο Πόλεμο του Κονγκό- γνωστό και ως Μεγάλος Πόλεμο της Αφρικής.
Περισσότεροι από 13 εκατομμύρια Σύριοι έχουν εκτοπιστεί βίαια από τη σύγκρουση – 6,2 εκατομμύρια από αυτούς έχουν διαφύγει στο εξωτερικό.
Ο πόλεμος συνέβαλε στη διαμόρφωση των συνθηκών για την άνοδο της ιδιαίτερα βάρβαρης τζιχαντιστικής οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος.
Το αν οι απλοί Σύριοι είναι νικητές εξαρτάται από το τι θα συμβεί στη συνέχεια στη χώρα και αν η Συρία μπορεί να αποφύγει περισσότερη βία. Ορισμένοι φοβούνται ότι θα υπάρξει κενό εξουσίας και ότι οι διάφορες πολιτικές παρατάξεις και θρησκευτικές ομάδες της χώρας θα συγκρουστούν.
Υπάρχει όμως και άλλος λόγος ανησυχίας. Η Hayat Tahrir al-Sham (HTS), η κύρια φατρία των ανταρτών έχει χαρακτηριστεί ως τρομοκρατική ομάδα από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ο ηγέτης της, Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζουλάνι, έχει μακρά ιστορία τζιχαντιστικής δράσης και είναι πρώην σύμμαχος του εκλιπόντος Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι, ηγέτη του Ισλαμικού Κράτους (ΙΚ). Οι δυο τους τελικά διαφώνησαν για τις στρατηγικές του ΙΚ και έγιναν αντίπαλοι και άσπονδοι εχθροί.
Η HTS αποσχίστηκε από την Αλ Κάιντα, αλλά ο Αλ Τζουλάνι έχει κάνει πολλά για να επαναπροσδιορίσει την ομάδα του, με τους περίπου 30.000 μαχητές της, ως εθνικιστική δύναμη ενώ έχει υιοθετήσει έναν συμφιλιωτικό τόνο απέναντι στις θρησκευτικές μειονότητες της Συρίας.
Στον θύλακα του Ιντλίμπ που διοικεί η HTS από το 2016, η ομάδα έχει αμβλύνει τη στάση της απέναντι στις μειονότητες των χριστιανών και των δρούζων. Κατά την κατάληψη του Χαλεπίου, ο αλ Τζουλάνι υποσχέθηκε στους χριστιανούς ότι θα είναι ασφαλείς και οι εκκλησίες της πόλης μπόρεσαν να λειτουργήσουν ανενόχλητες.
Το ερώτημα είναι αν έχει αφήσει πραγματικά πίσω του τις εξτρεμιστικές τους ρίζες. Την Παρασκευή ο αλ Τζολάνι δήλωσε ότι η ομάδα έχει εξελιχθεί και ότι η ανοικοδόμηση της Συρίας αποτελεί πλέον προτεραιότητα. “Η Hayat Tahrir al-Sham είναι απλώς ένα μέρος αυτού του πλαισίου και μπορεί να διαλυθεί ανά πάσα στιγμή. Δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά ένα μέσο για την εκτέλεση ενός καθήκοντος: την αντιμετώπιση αυτού του καθεστώτος», δήλωσε στο CNN.
«Το να εμπιστεύεσαι τον αλ Τζουλάνι και την HTS μοιάζει πολύ με το διάσημο ανέκδοτο του Όσκαρ Ουάιλντ για τους δεύτερους γάμους [ως] “ο θρίαμβος της ελπίδας επί της εμπειρίας”», προειδοποίησε ο πρώην διπλωμάτης των ΗΠΑ Αλμπέρτο Φερνάντεζ.
Τουρκία
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο Μπασάρ Άσαντ ήταν κάποτε φίλοι, αν και ο Τούρκος ηγέτης υποστήριξε την ανταρσία κατά του Άσαντ όταν ξέσπασε πριν από σχεδόν 14 χρόνια – κυρίως επειδή ο γεωπολιτικός αντίπαλος της Τουρκίας, το Ιράν, υποστήριζε το συριακό καθεστώς.
Η Τουρκία υπήρξε ο βασικός προστάτης των ένοπλων ισλαμιστικών ομάδων της συριακής αντιπολίτευσης. Και καθώς ο πόλεμος εξελισσόταν και οι μετριοπαθείς και πιο κοσμικές φιλοδημοκρατικές παρατάξεις των ανταρτών έμεναν στο περιθώριο ή υπερφαλαγγίζονταν από τους πιο σκληρούς και πειθαρχημένους ισλαμιστές αντιπάλους τους, το χέρι της Άγκυρας γινόταν όλο και πιο ισχυρό.
Η πτώση του Άσαντ θα βοηθήσει πιθανότατα τον Ερντογάν να προωθήσει τη γεωπολιτική του ατζέντα, προσφέροντάς του την ευκαιρία να επιτύχει διάφορους στρατηγικούς στόχους, συμπεριλαμβανομένου του περιορισμού των Κούρδων αυτονομιστών στη βορειοανατολική Συρία, οι οποίοι έχουν στενούς δεσμούς με τους Κούρδους αυτονομιστές της Τουρκίας.
Η αναγκαία ανοικοδόμηση θα αποδειχθεί επίσης μποναμάς για τις τουρκικές επιχειρήσεις.
«Τεράστια νίκη για την Τουρκία – μεγαλοφυής κίνηση από τον Ερντογάν», δήλωσε ο Τίμοθι Ας, οικονομολόγος και σχολιαστής, σε ανάρτησή του στο X.
Ισραήλ
Το Ιράν έσπευσε να κατηγορήσει το Ισραήλ ότι σχεδίασε την απομάκρυνση του Άσαντ.’Οταν το Χαλέπι έπεσε στους αντάρτες, ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αραγκτσί δήλωσε ότι επρόκειτο για «συνωμοσία του ισραηλινού καθεστώτος για την αποσταθεροποίηση της περιοχής».
Αν και είναι βολικό για την Τεχεράνη να κατηγορεί τους «Σιωνιστές»-καθώς ο στρατιωτική ταπείνωση της Χεζμπολάχ από το Ισραήλ βοήθησε σίγουρα τους αντάρτες στη Συρία – δεν υπάρχουν αποδείξεις για άμεση ισραηλινή στρατιωτική συνδρομή.
Η απομάκρυνση του Άσαντ ωφελεί σαφώς το Ισραήλ. Σηματοδοτεί μια περαιτέρω αποδυνάμωση της περιφερειακής δύναμης του Ιράν και απομακρύνει ένα σημαντικό μέλος του λεγόμενου άξονα αντίστασης της Τεχεράνης. Χωρίς τον Άσαντ και ένα φιλικό καθεστώς στη Συρία, το Ιράν δεν θα έχει χερσαίες οδούς για τον ανεφοδιασμό του εταίρου του, της Χεζμπολάχ, ώστε να βοηθήσει την ομάδα στον πόλεμό της με το Ισραήλ, καθιστώντας το μαχητικό σιιτικό κίνημα του Λιβάνου έναν ακόμη σαφή χαμένο από την πτώση του Άσαντ. Αυτό θα μπορούσε επίσης να καταστήσει τον Λίβανο κερδισμένο, εάν η χώρα καταφέρει να ξεφύγει από τον εναγκαλισμό της Χεζμπολάχ και να γίνει μια πιο φυσιολογική χώρα.
Ragheed Tatari
Ο μακροβιότερος κρατούμενος της Συρίας απελευθερώθηκε την Κυριακή μετά από 43 χρόνια στη φυλακή, έχοντας φυλακιστεί το 1981 κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Χαφέζ Άσαντ.
Ο πρώην πιλότος του στρατού απελευθερώθηκε στις 8 Δεκεμβρίου μαζί με χιλιάδες άλλους κρατούμενους.
Χαμένοι
Οι Κούρδοι της Συρίας
Ο Μπασάρ Άσαντ άφησε σε μεγάλο βαθμό τους Κούρδους της Συρίας στην τύχη τους στη βορειοανατολική Συρία, όπου απολάμβαναν καθεστώς ημιαυτονομίας. Είναι αμφίβολο αν ένα νέο καθεστώς στη Δαμασκό, σε περίπτωση που θα κυριαρχείται από ισλαμιστές, θα δώσει στους Κούρδους το ίδιο πλεονέκτημα – κυρίως καθώς θα «χρωστάει» στον Ερντογάν.
Η επίθεση των Σύρων ανταρτών έχει επίσης σημειώσει εδαφικά κέρδη από τους υποστηριζόμενους από την Τουρκία ισλαμιστές εναντίον της υποστηριζόμενης από τις ΗΠΑ κουρδικής μαχητικής ομάδας YPG, η οποία έχει χάσει τον έλεγχο ορισμένων πόλεων και χωριών στην ανατολική ύπαιθρο του Χαλεπιού.
Οι Κούρδοι της Συρίας δύσκολα θα ηρεμήσουν από την ανάρτηση του Ντόναλντ Τραμπ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την Κυριακή, σύμφωνα με την οποία η Συρία είναι ένα χάος. “ΟΙ ΗΠΑ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΚΑΜΙΑ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΑΥΤΟ. ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Ο ΔΙΚΌΣ ΜΑΣ ΑΓΩΝΑΣ. ΑΣ ΤΟ ΑΦΗΣΟΥΜΕ ΝΑ ΕΞΕΛΙΧΘΕΙ. ΜΗΝ ΕΜΠΛΕΚΟΜΑΣΤΕ!», ανέφερε η ανάρτηση.
Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, ο σύμμαχος του Τραμπ και εκλεκτός του υπουργικού συμβουλίου Ρόμπερτ Φ. Κένεντι Τζούνιορ αποκάλυψε ότι ο Τραμπ ήθελε να αποσύρει όλους τους Αμερικανούς στρατιώτες, επειδή φοβόταν ότι θα μπορούσαν να γίνουν «κρέας για κανόνια» σε τυχόν συγκρούσεις μεταξύ της Τουρκίας και των Κούρδων μαχητών.
Αλαουΐτες
Οι αλαουίτες αποτελούν περίπου το 12% του πληθυσμού της Συρίας και φοβούνται εδώ και καιρό ότι αν ανατραπεί ο ομοθρήσκος τους Μπασάρ Άσαντ θα υποφέρουν. Αποτελούν παρακλάδι του σιιτικού Ισλάμ, έχουν αποτελέσει τη ραχοκοκαλιά του καθεστώτος Άσαντ και έχουν καταλάβει κορυφαίες θέσεις στην κυβέρνηση, τον στρατό και τις μυστικές υπηρεσίες. Κατά τα πρώτα χρόνια της εξέγερσης δημιούργησαν τις Σαμπίχα, πολιτοφυλακές υπέρ του Άσαντ , οι οποίες θεωρήθηκαν υπεύθυνες για σφαγές και συστηματικούς βιασμούς. Ακόμη και αν η HTS προσπαθήσει να αποφύγει να στοχοποιηθεί, θα υπάρξει δίψα για εκδίκηση.
Ρωσία, Ιράν και Χεζμπολάχ
Η πτώση του Μπασάρ Άσαντ αποδυνάμωσε δραματικά τη θέση της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή, καθώς και του Ιράν. Η Μόσχα και η Τεχεράνη έσωσαν από κοινού το συριακό καθεστώς από την κατάρρευση το 2015, όταν ο Άσαντ φαινόταν κοντά στην ανατροπή του. Οι σιιτικές πολιτοφυλακές που καθοδηγούνταν από το Ιράν -με τη βοήθεια μιας εκστρατείας βομβαρδισμών καμένης γης από τη Ρωσία- βοήθησαν τον Σύρο «αυτοκράτορα» να πάρει πίσω το Χαλέπι από τους αντάρτες που έλεγχαν περίπου τη μισή πόλη για τέσσερα χρόνια.
